4^η Υποδράση: Τίτλος: Ποιός είναι ο «Ρωμιός»; Η αναζήτηση του πολιτιστικού, γλωσσικού, εθνοτικού προφίλ του πολίτη της βυζαντινής αυτοκρατορίας στη διαχρονία του Βυζαντίου.

                 Τάξη Ε΄   Δάσκαλος της τάξης: Καπελέρης Κωνσταντίνος

     Αποτελεί παγιωμένη σχεδόν στάση στους κόλπους της εκπαιδευτικής κοινότητας η επιφύλαξη - αν όχι αποστροφή - για θέματα και γεγονότα που αφορούν τη Βυζαντινή Ιστορία. Η συγκεκριμένη ιστορική περίοδος έχει κάτι το συγκεχυμένο. Δεν έχει σαφή χαρακτήρα, διακριτές υποπεριόδους και κυρίως δεν έχει, τουλάχιστον για το ευρύ κοινό, σαφές ιδεολογικό, πολιτισμικό και γλωσσικό στίγμα. Τελικά τι ήταν οι Βυζαντινοί; Ήταν Έλληνες ή όχι; Μιλούσαν ελληνικά ή λατινικά; Αναπολούσαν το ένδοξο μεγαλείο της Ρώμης ή προτιμούσαν να έχουν σα σημείο αναφοράς τους Αγίους Τόπους. Μπερδεμένα πράγματα. Εδικά για ένα πεμπτάκι !

Προσπαθήσαμε φέτος λίγο να ξεδιαλύνουμε τα πράγματα. Στο πλαίσιο του σχετικού εκπαιδευτικού προγράμματος που υλοποιήθηκε στην τάξη μας, θελήσαμε να αμβλύνουμε την επιφύλαξη και την αποστασιοποίηση που διαμορφώνεται ως τάση στους κόλπους της εκπαιδευτικής κοινότητας για την Βυζαντινή Ιστορία και τους πρωταγωνιστές της. Συναντήσαμε όμως κάποια δύσκολα εμπόδια. Τα εμπόδια αυτά δεν αφορούσαν τίποτε άλλο παρά την εισαγωγή για πρώτη φορά των παιδιών σε θεμελιώδεις έννοιες και δομικές αρχές της αναζήτησης της ιστορικής αλήθειας. Έννοιες αφηρημένες όπως: «βαθύτερο αίτιο», «αληθινές προθέσεις», «διπλωματική στάση». Πολύ περισσότερο, τα παιδιά είχαν το δύσκολο καθήκον να ερμηνεύσουν στάσεις, συμπεριφορές και δράσεις ιστορικών προσώπων με όρους «ενσυναίσθησης», μακριά από τη φαντασιακή και «ηρωική» διάσταση της Αρχαίας Ιστορίας και της Μυθολογίας. Είχαμε λοιπόν μπροστά μας μια ιστορία δίχως «ήρωες».

Αρχικά στους σχεδιασμούς μας ήταν ενταγμένο ένα ταξίδι στην Κωνσταντινούπολη προκειμένου τα παιδιά να διαπιστώσουν από μόνα τους επισκεπτόμενα τα μνημεία της το βαθμό συγχώνευσης και ενσωμάτωσης ετερόκλητων πολιτισμικών, γλωσσικών και θρησκευτικών στοιχείων που συνέθεσαν αυτό που κατοπινοί ιστορικοί ονόμασαν βυζαντινό πολιτισμό. Κάτι τέτοιο όμως δεν κατέστη δυνατό λόγω της τρέχουσας οικονομικής συγκυρίας και της αδυναμίας εξεύρεσης χρηματοδότησης για την μετάβαση και παραμονή των παιδιών παρά το γεγονός ότι εξασφαλίστηκε η συνεργασία και η πρόσκληση του «Ζωγραφείου» Γυμνασίου.

Αν και μια τέτοια εμπειρία θα ήταν καταλυτική για την επίτευξη των στόχων του αρχικού μας σχεδιασμού, δεν αποθαρρυνθήκαμε. Διαφοροποιήσαμε κατά ένα μέρος το χρονοδιάγραμμα και το περιεχόμενο των δραστηριοτήτων χωρίς να αλλοιωθεί η αρχική στόχευση.

ΟΙ ΔΡΑΣΕΙΣ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ

• Επίσκεψη στο Βυζαντινό Μουσείο και υλοποίηση προγράμματος

στοχευόμενης παρατήρησης σε πρωτοχριστιανικό ναό και σε εκθέματα που σχετίζονται με την καθημερινή ζωή των Βυζαντινών.

• Επίσκεψη στον αρχαιολογικό χώρο της Ρωμαϊκής Αγοράς και αναζήτηση των επιγραφικών, αρχιτεκτονικών και αισθητικών πτυχών της ιστορικής συνεχείας του χώρου. Ο ναός των «Αέρηδων» είναι χαρακτηριστικό παράδειγμα διαφοροποίησης χρήσης από της εκάστοτε θρησκείες και τις ιστορικές περιόδους.

• Επίσκεψη σε βυζαντινό ναό και αναζήτηση προ-χριστιανικών αρχιτεκτονικών στοιχείων. Πιο συγκεκριμένα αναζητήθηκε ο διάλογος ανάμεσα στην κλασσική αρχιτεκτονική και την αρχιτεκτονική των πρωτοχριστιανικών ναών.

• Επίσκεψη στη Δημοτική βιβλιοθήκη και υλοποίηση προγράμματος, εντοπισμού συλλογής και καταγραφής αρχειακού υλικού. Θέμα της μικρο-έρευνας είναι « Μέγας Κωνσταντίνος και Διάταγμα τον Μεδιολάνων. Ανεξιθρησκία και σεβασμός στην ετεροδοξία»

• Διαπιστώνοντας κατά τη διαπραγμάτευση του μαθήματος της Βυζαντινής Ιστορίας ότι τα παιδιά συναντούσαν αφηρημένες και καινοφανείς ιστορικές έννοιες καταφύγαμε στη δραματοποίηση για να αισθητοποιήσουμε το κλίμα της εποχής και αναιρέσουμε στερεοτυπικές συμπεριφορές ανάμεσα στα παιδιά για τη συγκεκριμένη ιστορική περίοδο. Καταλήξαμε στην ομαδική δημιουργία των 8 ακόλουθων δραματοποιήσεων για τα αντίστοιχα 8 κεφάλαια του εγχειριδίου της Ιστορίας της Ε τάξης. Πρόεκυψε ένα καλαίσθητο έντυπο το οποίο ευελπιστούμε να προσκομίσουμε και ως παραδοτέο.  

Οι δραστηριότητες άρεσαν πολύ στους μαθητές και έδειχναν ότι απολάμβαναν τις ώρες της δουλειάς. Συμφωνήσαμε για τη δράση, γνωρίσαμε τα υλικά μας, υπογράψαμε το συμβόλαιό μας, διαβάσαμε, κατασκευάσαμε, έγραψαν τα συναισθήματά τους, έπαιξαν. Μπήκαν στη θέση των ηρώων, έπαιξαν ρόλους, εκφράστηκαν μέσα από γραπτές, προφορικές, εικαστικές, θεατρικές, ψυχοκινητικές τεχνικές, φαντάστηκαν τη συνέχεια της ιστορίας, παρουσίασαν τη δουλειά τους.

   Μέσα από τις προγραμματισμένες διαθεματικές δραστηριότητες οι συμμετέχοντες έφτασαν στην πραγματοποίηση των στόχων ανάλογα με το βαθμό συμμετοχής τους,

   Τα παιδιά κατάφεραν:

• Να μπορούν να εντοπίζουν τα ιστορικής αξίας γεγονότα και να τα διαφοροποιούν από τα ιστορικά συμβάντα.

• Να εντοπίζουν τα βασικά πρόσωπα των ιστορικών γεγονότων, να τα τοποθετούν χωροχρονικά. (Ποιος, που, πότε).

• Να εντάσσουν το γεγονός στο ιστορικό συγκείμενο.

• Να βρίσκουν και να καταγράφουν σε διάφορες βάσεις δεδομένων επιπρόσθετες πληροφορίες για το ιστορικό γεγονός και τα πρόσωπα που εμπλέκονται.

• Να παράγουν σύντομες και περιεκτικές δραματοποιήσεις σε ευθύ λόγο.

• Να συντάσσουν μικρές περιληπτικές εισαγωγές των δραματοποιήσεων προκειμένου αυτές ενταχθεί ο θεατής/ακροατής στην αντίστοιχη χρονική περίοδο

• Να ερμηνεύουν υποκριτικά τις δραματοποιήσεις βασισμένοι στις βασικές αρχές του εκπαιδευτικού δράματος και να τις παρουσιάζουν εντός της τάξης ή σε ευρύτερα κοινά.

• Να υποστηρίζουν σκηνογραφικά το τελικό αποτέλεσμα βασιζόμενα σε ιστορικές αναφορές και πηγές.

• Να ερευνούν σε λεξικά και wikis ιστορικές έννοιες, ιδιότητες, θεσμούς και λαογραφικά στοιχεία.

• Να χρησιμοποιούν με ευχέρεια τόσο απλά λογισμικά «εργαλεία» (κειμενογράφους) όσο και WEB II εφαρμογές

• Να διαφοροποιούν τη γλωσσική τους συμπεριφορά ανάλογα με την επικοινωνιακή περίσταση.

• Να παρατηρούν διεξοδικά τα εκθέματα του μουσείου και να κάνουν υποθέσεις για τη χρήση του η τον σκοπό κατασκευής του.

• Να εργάζονται συνεργατικά .

• Να μάθουν να σέβονται τη διαφορετικότητα σε επίπεδο θρησκείας ηθών και τελετουργικών

• Να αποκαταστήσουν τα παιδιά τη σχέση τους με την ιστορική αυτή περίοδο καταρρίπτοντας στερεοτυπικά εμπόδια.

  Συνοψίζοντας θεωρούμε ότι το πρόγραμμα αυτό υπήρξε η αιτία τα παιδιά να διαφοροποιήσουν την προσέγγιση τους σε ένα ιστορικό γεγονός, μια ιστορική πηγή ή ένα ιστορικό έκθεμα και να αποκαταστήσουν σε ένα μεγάλο βαθμό τη σχέση τους με αυτή την αμφιλεγόμενη ιστορική περίοδο.

   

  Άλλες παράλληλες δράσεις σε συνεργασία με τις άλλες τάξεις του σχολείου:

• Επίσκεψη και εκπαιδευτικό πρόγραμμα στη Δημοτική Πινακοθήκη

• Επίσκεψη και εκπαιδευτικό πρόγραμμα στο Μουσείο Μπενάκη

• Επίσκεψη στην Εθνική Βιβλιοθήκη

• Επίσκεψη στη Νέα Εθνική Βιβλιοθήκη (Δέλτα Φαλήρου)

• Παρακολούθηση θεατρικής παράστασης «Η Σταχομαζώχτρα» από το θίασο Αδράχτι στο θέατρο ΒΕΑΚΗ.

• Επίσκεψη στο Μουσείο Ηρακλειδών και συμμετοχή στο Πρόγραμμα «Συμμετρίες και γεωμετρικά μοτίβα»

• Παράσταση «Φάρμα Διαδικτύου»

• Επίσκεψη στην έκθεση «Θεοί και Ήρωες της Ελληνικής Μυθολογίας» στο Κέντρο Ιππασίας

Παραδοτέο: Καταλήξαμε στην ομαδική δημιουργία 8 δραματοποιήσεων για τα αντίστοιχα 8 κεφάλαια του εγχειριδίου της Ιστορίας της Ε τάξης, οι οποίες πληκτρολογήθηκαν από τους μαθητές την ώρα των Τ.Π.Ε. και πρόεκυψε ένα καλαίσθητο έντυπο.

Επισυνάπτονται οι δραματοποιημένοι διάλογοι